လြတ္လပ္မႈ သေဘာတရားႏွစ္မ်ိဳး

Written by ဥာဏ္မ်ိဳးေအာင္

လြတ္လပ္မႈဆိုတဲ့ စကားလံုးကို ဗမာႏိုင္ငံမွာ လြယ္လြယ္ေပါ့ေပါ့ သံုးၾကတယ္။ 
အေကာင္းျမင္ဘက္က ယူသံုးသူေတြကလဲ လြတ္လပ္မႈဆုိတာကို ေလးေလးနက္နက္ 
စဥ္းစားသူ ရွားတာကို ေတြ႕ရတယ္။ အဆိုးျမင္ဘက္က ယူသံုးသူေတြကေတာ့ 
လြတ္လပ္မႈဆိုတာကို က်င့္၀တ္သိကၡာ မရွိဘဲ ပရမ္းပတာေနတာ၊ မင္းမဲ့စရိုက္ဆန္
ဆန္ေနတာလို႔ မွတ္ယူသူေတြ မ်ားပါ တယ္။ (ဒီေနရာမွာ မင့္းမဲ့၀ါဒ-Anarchy
ဆိုတာကိုပဲ စစ္အာဏာရွင္ရဲ႕ ၀ါဒမႈိင္းလံုးေတြေအာက္ ျမွဳပ္ခဲ့ရတဲ့ လူ႕အဖြဲ႕အစည္းဟာ  
ေရေရလည္လည္ နားမလည္ပဲ ေျပာဆိုေနတာကို ေတြ႕ရတယ္။ တကယ္ေတာ့ 
မင္းမဲ့၀ါဒဟာ ဘာသာရပ္ဆိုင္ရာအရ အေလးအနက္ထား ေလ့လာေဆြးေႏြးရမယ့္ 
အေၾကာင္းအရာတစ္ခု ျဖစ္ပါတယ္။) ကြ်န္ေတာ္ ေဆြးေႏြးခ်င္တာက လူ႕အဖြဲ႕အစည္း
တစ္ခုမွာ လြတ္လပ္မႈကို ဘယ္အတိုင္းအတာထိ ခြင့္ျပဳသင့္သလဲ ဆုိတာပါပဲ။ 
 

လြတ္လပ္မႈရဲ႕ အတိုင္းအဆဆိုတာ အမွန္တကယ္ေတာ့ လြတ္လပ္မႈကို ဘယ္လို

အေျခအေနမ်ိဳးမွာ ကန္႕သတ္သင့္သလဲ ေဆြးေႏြးတာပါပဲ။ ဒီေတာ့ ပထမဆံုး ေယဘုယ် 

ေျပာထားခ်င္တာက လြတ္လပ္မႈဆိုတာမွာ ႏိုင္ငံသားအခြင့္အေရးေတြ ျဖစ္တဲ့ လြတ္လပ္စြာ 

ေဖာ္ထုတ္ေျပာဆိုတာ၊ လြတ္လပ္စြာ အသင္းအပင္းဖြဲ႕တာ၊ လြတ္လပ္စြာ ကိုးကြယ္ယံုၾကည္တာ 

စတာေတြ ပါပါတယ္။ ဒီလြတ္လပ္ခြင့္ေတြနဲ႕ ပတ္သက္လို႔ ဘယ္လိုအေျခအေနမ်ိဳးမွာ 

ကန္႕သတ္သင့္သလဲ ဆုိတာကို ပထမဆံုး Offense Principleရဲ႕ အယူအဆအရ 

ေဆြးေႏြးခ်င္ပါတယ္။ ဒီသေဘာတရားအရ လူတစ္ေယာက္ ဒါမွမဟုတ္ လူတစ္စုက 

တစ္ျခားလူတစ္ေယာက္၊ တစ္ျခားလူတစ္စုရဲ႕ ဂုဏ္သိကၡာကို ထိခိုက္ေအာင္ 

ေစာ္ကားေမာ္ကား ေျပာဆိုတာ မ်ိဳး မလုပ္သေရြ႕ လြတ္လပ္ခြင့္ကို က်င့္သံုးခြင့္ေပး

သင့္တယ္လို႔  ဆုိပါတယ္။ ဒီလိုေစာ္ကားေမာ္ကား ေျပာဆုိတာမ်ိဳး လုပ္လာရင္ေတာ့ 

အစိုးရက  ၾကား၀င္ျပီး တရားဥပေဒအရ အျပစ္ေပးသင့္တယ္လို႔ ယူဆၾကပါတယ္။

ဗမာႏိုင္ငံမွာေတာ့ Offense Principleရဲ႕ သေဘာတရားအရ ေတြးေခၚေျပာဆိုၾကတာကို 

ပိုအေတြ႕အရ မ်ားပါတယ္။ ဥပမာ ေျပာရမယ္ဆိုရင္ ဦး၀ီရသူရဲ႕ လူမ်ိဳးေရးခြဲျခား ေျပာဆိုတဲ့ 

တရားပြဲေတြကို အစိုးရက ဘာေၾကာင့္ ခြင့္ျပဳထားသလဲ။ ဒီ တရားပြဲေတြကို ဘာေၾကာင့္ 

မပိတ္တာလဲ။ ဦး၀ီရသူကို ဘာေၾကာင့္ အေရးမယူတာလဲ စသျဖင့္ ေ၀ဖန္ၾကတယ္။ ဒါ့အျပင္ 

အမ်ိဳး၊ ဘာသာ၊ သာသနာ(မဘသ) အဖြဲ႕က ဘုန္းၾကီးေတြက “ငါးရံ႕လို သားေပါက္ျမန္တဲ့ လူမ်ိဳး”

စသျဖင့္ မူဆလင္ေတြကို လူမ်ိဳးေရးဆန္ဆန္ ခြဲျခားေရးသားထားတဲ့ ဆိုင္းဘုတ္ေတြကိုင္ 

ဆႏၵေဖာ္ထုတ္ေတာ့လဲ သတင္းစာဆရာေတြက အစိုးရက ဘာအေရးယူမႈမွ မလုပ္ဘူးလား၊ 

ဒီဘုန္းၾကီးေတြကို ရည္ရြယ္ခ်က္ရွိရွိ လႊတ္ေပးထားတာလားလို႔ ေ၀ဖန္တာေတြကို ဖတ္ရပါတယ္။ 

ဒါေတြဟာ Offense Principleေပၚ အေျခခံျပီး ေတြးေခၚေျပာဆိုေနတာ ျဖစ္ပါတယ္။ 

လြတ္လပ္မႈရဲ႕ အတိုင္းအဆနဲ႔ ပတ္သက္လို႔ ေနာက္ထပ္ အယူအဆတစ္ခုကေတာ့ 

Harm Principleပါ။ ဒီသေဘာတရား အရ လူတစ္ေယာက္ ဒါမွမဟုတ္ လူတစ္စုက 

တစ္ျခားလူတစ္ေယာက္ရဲ႕ ခႏၶာကိုယ္ကို ထိခိုက္နာက်င္ေအာင္ လုပ္တာမ်ိဳး၊ တျခားလူ

တစ္ေယာက္ရဲ႕ အသက္ကို သတ္ျဖတ္တာမ်ိဳး မလုပ္သေရြ႕ေတာ့ လြတ္လပ္ခြင့္ေတြကို 

က်င့္သံုးလို႔ ရပါတယ္။ ဒီ သေဘာတရားအရဆိုရင္ ဦး၀ီရသူတို႔လို လူမ်ိဳးေရးဆန္ဆန္ 

ေျပာဆိုစည္းရံုးတာေတြကိုလဲ ခြင့္ျပဳထားသင့္တယ္၊ သူတို႔ေတြက တျခားလူ တစ္ေယာက္

ေယာက္ကို ကိုယ္ထိလက္ေရာက္ က်ဴးလြန္တာမ်ိဳး မလုပ္သေရြ႕ ပိတ္ပင္တာမ်ိဳး အေရးယူ

တာမ်ိဳး မလုပ္သင့္ဘူးလို႔ ယူဆႏိုင္ပါတယ္။ အဲသလို မဟုတ္ဘဲ လူတစ္ေယာက္ေယာက္ကို 

ထိခိုက္နာက်င္ေအာင္ အသက္ဆံုး ပါးေအာင္ လုပ္ျပီဆိုရင္ေတာ့ အစိုးရက ၾကား၀င္ျပီး 

တရားဥပေဒအရ အျပစ္ေပးသင့္တယ္လို႔ ဆိုပါတယ္။ 

ဒီေတာ့ အထက္က သေဘာတရားႏွစ္မ်ိဳးထဲက တစ္မ်ိဳးကို ေရြးပါဆိုရင္ေတာ့ ကြ်န္ေတာ္

ကေတာ့ Harm Principleကိုပဲ ေရြးခ်င္ပါတယ္။ ဒီလိုေရြးခ်ယ္တာက လူမ်ိဳးေရးခြဲျခား

ဆက္ဆံသူေတြ မဘသအဖြဲ႕ေတြ ဦး၀ီရသူတို႔လို ဘုန္းၾကီးေတြကို ေထာက္ခံလို႕ မဟုတ္ပါဘူး။ 

Harm Principleကို ေရြးခ်ယ္ရတဲ့ အေၾကာင္းရင္းေတြအနက္က နံပါတ္(၁) အခ်က္ကေတာ့ 

Offense Principleမွာ အားနည္းခ်က္ရွိေနပါတယ္။ တျခားလူတစ္ေယာက္ကို ေစာ္ကား

ေမာ္ကား ေျပာဆိုတယ္ဆိုတာ ဘယ္လိုမ်ိဳးလဲဆိုတာ တိတိက်က် အဓိပၸါယ္ သတ္မွတ္ဖို႔၊ 

ရွင္းလင္းဖြင့္ဆိုဖို႔ ခက္ခဲပါတယ္။ လူငယ္တစ္ေယာက္က တျခား လူငယ္တစ္ေယာက္ကို “သားၾကီး၊ ေယာက္ဖ”လို႔ ေခၚေ၀ၚသံုးစြဲပံုကိုပဲ စဥ္စားၾကည့္ပါ။ ေခၚသူဘက္ကေတာ့ 

ရင္းႏွီးတဲ့ သူငယ္ခ်င္းတစ္ေယာက္လို မွတ္ယူေခၚေ၀ၚတာ ျဖစ္ႏိုင္သလို အေခၚခံရသူ

ဘက္က်ေတာ့ ဒီလိုေခၚေ၀ၚေျပာဆိုတာဟာ သူ႕ ကို ေစာ္ကားတာပဲလို႕ မွတ္ယူႏိုင္စရာ 

ရွိပါတယ္။ 

ဒီေတာ့ Offense Principleေပၚ အေျခခံျပီးေတာ့ ဥပေဒတစ္ခု ျပဌာန္းေတာ့မယ္ဆိုရင္ 

ဥပေဒပါ စကားရပ္ေတြရဲ႕ အဓိပၸါယ္မွာကိုပဲ မတိက်မႈေတြ၊ မေရရာမႈေတြ ရွိႏိုင္ပါတယ္။ 

ဒီလုိဥပေဒကို အေကာင္အထည္ေဖာ္ဖို႔လဲ အင္မတန္ ခက္ခဲတဲ့အတြက္ ဥပေဒျပဳထားတာထက္၊ 

ဥပေဒမျပဳထားတာက ပိုေကာင္းပါတယ္ ။ ပိုအႏၱရာယ္ရွိတာက မေရရာ၊ မတိက်တဲ့ ဥပေဒပါ 

စကားရပ္ေတြကို ကိုယ္လိုရာ ဆြဲဆန္႔အဓိပၸါယ္ ဖြင့္ဆိုျပီးေတာ့ အစိုးရက လူထုကို 

ဖိႏွိပ္လာစရာ ရွိပါတယ္။ ဥပမာ- ႏိုင္ငံေတာ္ အၾကည္ညိဳပ်က္ေစမႈလိုမ်ိဳးေပါ့။ ဒီဥပေဒမွာ 

ေရရာတိက်တဲ့ ဖြင့္ဆိုမႈ မရွိတဲ့အတြက္ ႏိုင္ငံေတာ္အလံကို မ်က္ေစာင္း ထိုးရင္ေတာင္

 ႏိုင္ငံေတာ္ အၾကည္ညိဳပ်က္ေစမႈလို႕ လိုရာဆြဲဆန္႔ အေရးယူႏိုင္ပါတယ္။ ဒါက 

ပထမတစ္ခ်က္ပါ။

Harm Principleကို ေထာက္ခံရတဲ့ ဒုတိယအခ်က္က လူေတြရဲ႕ ဆင္ျခင္တံုတရားကို  

ယံုၾကည္လို႔ပါပဲ။ Offense Principle ကို လက္ခံသူေတြမွာ လူမ်ိဳးေရးခြဲျခားမႈလိုမ်ိဳး 

ေဟာေျပာစည္းရံုးမႈေတြကေန လူအုပ္စုလိုက္ အၾကမ္းဖက္မႈေတြ၊ ပဋိပကၡ ေတြ 

ေပၚလာမွာကို စိုးရိမ္ေနတဲ့ အေတြးအေခၚမ်ိဳးေတြ ရွိပါတယ္။ ဒီေနရာမွာ Offense 

Principleသမားေတြကို ေမးခြန္း ထုတ္စရာ ရွိတာက လူေတြက “သူမ်ား ေျပာတိုင္း 

ကိုယ့္ရဲ႕စဥ္းစားဆင္ျခင္ဥာဏ္ မပါဘဲ ယံုတတ္တဲ့” သူငယ္ႏွပ္စားေလး ေတြလား။ 

လူမ်ိဳးေရးခြဲျခားသူတစ္ေယာက္က မိုက္ခရိုဖုန္းကိုင္ျပီး စင္ျမင့္ေပၚကေန “မူဆလင္ေတြကို 

သတ္ၾကေဟ့”လို႔ ေဆာ္ၾသတာနဲ႔ ခိုင္းတိုင္းလုပ္တတ္တဲ့ ကေလးေပါက္စေတြလားဆိုတာ 

ေမးစရာရွိပါတယ္။ ကြ်န္ေတာ္ကေတာ့ လူေတြမွာ စဥ္းစားဆင္ျခင္ဥာဏ္ ရွိတယ္လို႔  

ယံုၾကည္တယ္။ စဥ္းစားဆင္ျခင္ဥာဏ္ဆိုတာ ပညာတတ္မွ မဟုတ္ပါဘူး။ လူသားရဲ႕ 

ပင္ကိုဗီဇကိုက ကိုယ့္ရဲ႕အက်ိဳးစီးပြားကို အေျခခံျပီးေတာ့ ဆင္ျခင္တြက္ခ်က္ျပီး (Rational 

Calculation)လုပ္ကိုင္တတ္ပါ တယ္။ ေရနံေခ်ာင္းျမိဳ႕ တရားပြဲတစ္ခုမွာ ဦး၀ီရသူက 

ကုလသမဂၢက လူ႕အခြင့္အေရးဆိုင္ရာ အမ်ိဳးသမီးကို ေအာက္တန္း က်က် ဆဲဆို

ေျပာဆိုတာေတြ လုပ္ေတာ့ ေရနံေခ်ာင္းျမိဳ႕ခံေတြက လက္မခံပါဘူး၊ သံပံုးတီးျပီးေတာ့ 

ဘုန္းၾကီး၀ီရသူကို ႏွင္ ထုတ္လိုက္ပါတယ္။ ဒါဟာ လူေတြရဲ႕ ဆင္ျခင္ဥာဏ္ကို 

သက္ေသထူတဲ့ အခ်က္တစ္ခ်က္ပါ။ ဒီေတာ့ အစိုးရက အမိအဘ ေနရာယူျပီးေတာ့ 

လူေတြကို ဘယ္လို စကားမ်ိဳးပဲ ေျပာသင့္တယ္၊ ဘာကိုပဲ ယံုၾကည္သင့္တယ္လို႔ 

လူအဖြဲ႕အစည္းကို ကေလးလို ထိန္းေက်ာင္းေပးစရာ မလိုအပ္ဘူးလို႕ ျမင္ပါတယ္။ 

ေနာက္ဆံုးတစ္ခ်က္က Harm Principleက Offense Principleထက္ လူေတြရဲ႕ 

လြတ္လပ္ခြင့္ကို ပိုျပီးေတာ့ အာမခံခ်က္ ေပးႏိုင္လို႔ပါပဲ။ သူရဲ႕ ဖြင့္ဆိုခ်က္အရ 

တစ္ျခားလူတစ္ေယာက္ကို ကိုယ္ကာယ ထိခိုက္ေအာင္၊ အသက္ဆံုးပါးေအာင္ 

မလုပ္သေရြ႕ လြတ္လပ္ခြင့္ကို အျပည့္အ၀ က်င့္သံုးႏိုင္ပါတယ္။ ဒါကို အေျခခံျပီးေတာ့ 

ဥပေဒတစ္ခုအျဖစ္ ျပဌာန္းမယ္ဆိုရင္လဲ ဥပေဒပါ စကားရပ္ေတြက တိက်မႈ၊ ျပတ္သားမႈ 

ရွိတဲ့အတြက္ အေကာင္အထည္ေဖာ္ရတာလဲ လြယ္ကူသလို အစိုးရကလဲ 

ကိုယ္လိုရာ ဆြဲဆန္႔ျပီးေတာ့ အဓိပၸါယ္ဖြင့္လို႔ မရတာကို ေတြ႕ႏိုင္ပါတယ္။ 

အခ်ဳပ္ေျပာရမယ္ဆိုရင္ေတာ့ လူ႕အဖြဲ႕အစည္းရဲ႕ လြတ္လပ္ခြင့္အတြက္ ေရရွည္

အနာဂတ္ အက်ိဳးကို ေမွ်ာ္ကိုးျပီးေတာ့ Harm Principleကို ေရြးခ်ယ္ရပါေၾကာင္း။        ။

Ref; Sayar Myat Ko Ko’s Lectures on Liberalism (Yangon School of Political Science)